Sistimi ya ho beha meja fatshe ya pitsa tse pedi e kene tshebetsong ka Lwetse. Ho tloha hona jwale karolo ya 1/3 ya tlatsetso ya hao ya ho beha meja fatshe e tla kenngwa pitseng ya dipolokelo mme 2/3 e kenngwe pitseng ya ho beha meja fatshe. Hara diphetoho tsohle ntho e le nngwe e dutse e tshwana: Se ke wa hula ho fihlela o beha meja fatshe hobane o tla fuwa kotlo ka lekgetho.
Mmuso o batla hore o boloke dipolokelo tsa hao tsohle tsa ho beha meja fatshe (kerediti e letloleng) ho fihlela o beha meja fatshe. Ba o “putsa” ka dibenefiti tsa lekgetho haeba o etsa sena.
Ka hona “moputso” oo ke eng? Ha o beha meja fatshe, ditho tsohle tsa letlole dika hula tjhelete e sekolokoto e fihlang ho moedi wa karolo ya nngwe borarong ya kerediti ya bona letloleng. Haeba le ka mohla ha o eso hule tjhelete pele o beha meja fatshe tjhelete e R550 000 ya tjhelete ena e sekolokoto ha e lefiswe lekgetho.
Mmuso hape o lefisa dikgulo tsa pele ho nako lekgetho le hodimo ho tswa dipitseng tsa hao ho o susumetsa hore o eme ho fihlela o beha meja fatshe.
Ke tla lefiswa lekgetho jwang haeba ke hula ho tswa pitseng ya ka e butswitseng pele ke beha meja fatshe?
Kerediti yohle ya hao e bokeletsweng letloleng ka la 31 Phato 2024 jwale e bolokwa pitseng e butswitseng. O ntse o tla ba le phihlello e feletseng ho pitsa e butswitseng ha o itokolla mosebetsing. Tjhelete efe kapa efe e sekolokoto e hutsweng ho tswa pitseng ya hao e butswitseng pele o beha meja fatshe e tla kopanngwa le ho lefiswa lekgetho ho latela Theibole ya Lekgetho la Kgulo ya A. Dikgulo tsena di tla fokotseha butlebutle ho fokotsa tjhelete e sa lefiswang lekgetho ya R550 000.
Ke tla lefiswa lekgetho jwang haeba ke hula ho tswa pitseng ya ka ya dipolokelo?
Haeba o molefi wa lekgetho wa Afrika Borwa mme o tlatsetsa ho letlole la ho beha meja fatshe, penshene, profidente, kapa anyuithi, mmuso o o fa kgaolelo ya lekgetho selemo le selemo (ho fihla meeding e itseng). O ka hula ho fihla ho 27.5% ya lekeno la hao la tjhelete le lefiswang lekgetho kapa R350 000—ho ipapisitswe le hore ke efe e tlase—ho tswa makgethong a hao.
Leha ho le jwalo, haeba o hula tjhelete ho tswa pitseng ya hao ya dipolokelo, tjhelete eo o e nkang e tla lefiswa lekgetho jwalo ka moputso wa hao wa kgwedi le kgwedi wa kamehla, ho latela Theibole ya Lekgetho ya C (e bontshitsweng ka tlase mona). Kgulo ena e tla kopanngwa lekenong la hao la selemo le selemo, mme o tla lefiswa lekgetho hodima yona. Sa bohlokwa, e hlakola kgaolelo ya lekgetho eo o e fumaneng bakeng sa ditlatsetso tsa hao tsa ho beha meja fatshe.
Hape, hopola hore ditaba tsa hao tsa lekgetho di tlameha ho ba maemong a lokelang. Haeba o kolota lekgetho, SARS e tla laela motsamaisi ho hula sekoloto sa lekgetho ho tswa kgulong ya pitsa tse pedi.
Ata o batla ho tseba…
Ke amohela R15 000 ka kgwedi. Ke lekgetho le lekae leo ke tla le lefa benefiting ya ka ya kgulo ya dipolokelo?
Haeba o amohela R15 000 ka kgwedi, lekeno la hao la selemo le selemo le lefiswang lekgetho ke R180 000 e leng se bolelang hore o wela mokgahlelong wa sekgahla sa lekgetho sa 18%. Ho etsa mohlala, benefiting ya kgulo ya dipolokelo ya R2500, o tla fumana feela R2050 hobane le R450 (18%) e tla ya ho SARS.
Leha ho le jwalo, mohlomong o tla fumana tjhelete e ka bang R1800 akhaontong ya hao ya banka hobane batsamaisi ba tla lefisa tefiso ya tsamaiso ya palohare ya R250 bakeng sa kgulo ka nngwe.
Nka hula bokae ho tswa pitseng ya ka ya dipolokelo?
Bonyane ba R2 000 kapa ho feta bo ka hulwa ho tswa pitseng ena hang selemong sa lekgetho, ho tloha ka la 1 Hlakubele ho fihla ka la 28 Hlakola. Ha ho moedi mabapi le hore o ka hula bokae.
Nomnikelo o a hlalosa….
Temoso ya kotsi! Ho ipapisitswe le hore o hula bokae ho tswa pitseng ya hao ya dipolokelo o ka qetella o lefa sekgahla se phahameng qetellong ya selemo sa lekgetho (28 Hlakola).
Ho etsa mohlala, Aliyah o amohela R19 000 ka kgwedi. Moputso wa hae wa selemo le selemo ke R228 000. Ka hona, o wena mokgahlelong wa 18%. Leha ho le jwalo, o nka benefiti ya kgulo dipolokelong ho tswa pitseng ya hae ya dipolokelo ya R20 000 e leng se fetolang lekeno la hae la selemo le selemo ho ba R248 000 mme sena se mo sutuletsa mokgahlelong wa wa 26%. Sena se bolela hore o lefa 18% ho R9 100 “tlasa” moedi wa R237 100 le 26% ho R10 900 “ka hodimo” ho moedi.
R1 638 (18%) + R2 834 (26%) = kakaretso ya lekgetho ya R4 472
Ka hona, o tla fumana feela R15 528 – (R250 ya tefiso ya tsamaiso) akhaontong ya hae ya banka.
Ke tla lefiswa lekgetho jwang haeba ke hula ka nako ya ho beha meja fatshe?
Ditjhelete tsohle tse sekolokoto tse hutsweng ho tswa pitseng e butswitseng di tla kopanngwa le ho lefiswa lekgetho ho latela Theibole ya Lekgetho la ho Beha Meja Fatshe ya B. Sena se sebetsa bakeng sa dibenefiti tsa tjhelete e sekolokoto ka nako ya ho beha meja fatshe, ho shwa, bokoa le ho nyaolwa mosebetsing tse nkuwang kontane. Haeba o sa hula letho le kamohla, o tla fumana R550 000 ya pele e sa lefiswe lekgetho. (Dikgahla tsa lekgetho tse ka tlase mona ke tsa hang feela hodima tjhelete yohle e lefilweng ho tswa letloleng la hao la ho beha meja fatshe).
Ditheibole tsa lekgetho tse athikeleng ena ke bakeng sa selemo se lekgetho sa 2024/2025. Ka tlwaelo di lekanyetswa selemo sa lekgetho. Etela Dikgahla tsa Lekgetho bakeng sa batho (Rates of Tax for Individuals) bakeng sa ditheibole tsa lekgetho tsa moraorao.
Further reading
Retirement savings – Take a tax break!
Two-pot Retirement System: All your questions answered
Sources
EWN: SARS says it’s processing R4 billion in two-pot retirement system payouts
Funded by
